Basisinkomen als pensioenvoorziening

In Brussel wordt flink gediscussieerd over een nieuw en vooral lifecycle bestendig Europees pensioenstelsel. Vragen als: wie heeft er recht op en hoe moet het pensioen gefinancierd worden? En onderwerpen als: levensverwachting, vergrijzing, migratie, genderaspecten, leeftijd en armoedegrens spelen hierbij een rol.

De Europese groene partijen (European Green Party) werken samen aan de elementen voor een vernieuwd pensioensysteem. Op 2 juni 2012 werd ter aanvulling op de strategische visie die is vastgelegd in “The social dimension of the Green New Deal” een vergadering belegd om input te gegeven aan het laatste onderwerp: de pensioenen. Op uitnodiging en ter vertegenwoordiging van De Groenen nam ik deel aan de discussie. Een goede kennismaking met de Brusselse politiek.

Het pensioensysteem zoals we dat vandaag kennen staat onder druk. Niet alleen de vergrijzing van de totale samenleving, waardoor de pensioenen onbetaalbaar dreigen te worden, maar vooral de manier waarop de werknemer van de toekomst aan het werk zal zijn geeft aanleiding tot herziening van het huidige systeem. De nieuwe zelfstandige werker (deeltijdwerker, ZZP-er) vormt een snel groeiende groep die op dit moment onvoldoende bijdraagt aan een collectief pensioensysteem. Het is de grote uitdaging om ook deze groep deel te laten nemen aan de opbouw van een pensioensysteem waarvan ze later zelf de vruchten kunnen plukken.

In de verschillende Europese lidstaten is het pensioensysteem anders ingericht, maar in grote lijn komt het op hetzelfde neer. Het huidige pensioensysteem is opgebouwd uit drie pijlers:
1. Uit publieke middelen gefinancierd (bij ons bekend als AOW);
2. Gefinancierd vanuit arbeid bij bedrijven (de bedrijfspensioenen);
3. Privéspaarsystemen (koopsompolissen en andere levensloopregelingen).

Levensverwachting, migratie en gender
Verschillende elementen die van invloed zijn op een nieuw te ontwikkelen systeem zijn in de vergadering besproken. Zal de levensverwachting van de huidige generatie verschillen van de toekomstige generatie? Moeten we iedere nieuwgeborene een pensioendatum meegeven gebaseerd op de verwachte leeftijd die iemand zal halen? Maar welke leeftijd is dat dan? Door slechtere eetgewoonten en het feit dat we steeds minder bewegen zal de levensverwachting van de jongere generatie veranderen. Lineair doortrekken van de opgaande lijn zoals we dat jaren gekend hebben is vandaag de dag niet meer zo vanzelfsprekend.

De grenzen in Europa vervagen steeds meer. Daarom is de wens geuit om meer flexibiliteit en overdraagbaarheid in te bouwen in een nieuw systeem. Als je vandaag verhuist naar een ander land dan heeft dat gevolgen voor je pensioen. Willen we meer flexibiliteit op de arbeidsmarkt dan moeten we ook wat aan de pensioenen doen. Er bestaat nog altijd een verschil tussen mannen en vrouwen als het om pensioenen gaat. Het getuigt van respect voor het individu en respecteert het feit dat ieder mens gelijkwaardig is om dergelijke verschillen uit een nieuw systeem te halen.

Ook de solidariteit en de hoogte van pensioenen was subject ter discussie. Moeten we pensioenen afhankelijk maken van het vermogen dat iemand bezit en belasting gaan heffen op pensioenuitkeringen? De pensioenleeftijd die in Europa sterk verschilt maakt de discussie extra ingewikkeld. Een mogelijke oplossing kan zijn: hoe hoger iemands uitkering, hoe later het pensioen ingaat? Allemaal ideeën die serieus genomen moeten worden.

Basisinkomen voor pijler 1
De algehele conclusie van de vergadering is dat een sociaal en economisch haalbaar pensioensysteem aan een aantal eisen moet voldoen. Het moet transparant zijn, niemand weet op dit moment exact wat hij/zij ontvangt op de pensioendatum. Het moet toegankelijk zijn voor iedereen zodat in een bestaansminimum wordt voorzien. Het moet vooral een eenvoudig systeem zijn met weinig uitzonderingen waardoor minder regels en handhaving nodig zijn. En om het verder betaalbaar te houden zal er een plafond ingebouwd moeten worden.

Ondanks dat een onvoorwaardelijk basisinkomen het afgelopen jaar in een eerdere ronde al uit de discussie is geweerd en derhalve geen onderwerp is van deze discussie zie ik in de conclusie toch alle ingrediënten voor het invoeren van een basisinkomen voor iedereen. Vooral ten behoeve van de eerste pijler zou het een hele mooie oplossing zijn! Het is eenvoudig, eenduidig, transparant en makkelijk te handhaven.

Gastvrij Brussel

Blij verrast was ik over de gastvrije ontvangst overal in Brussel. Ik logeerde in een bed & breakfast en werd allervriendelijkst ontvangen en van alle gemakken voorzien door een dame in een schitterend mooi pand in huiselijke sfeer vlak bij het Brussels Parlement. Toen ik de volgende morgen na een (h)eerlijk ontbijt mijn weg zocht naar de vergaderlocatie en ik even de weg kwijt leek te zijn, schoot een vriendelijke heer mij behulpzaam tegemoet. Dezelfde hulpbereidheid ervoer ik bij het reizen met de metro. Alleen over de Thalys op de heenreis was ik minder te spreken. In de overvolle wagon voelde ik mij als een haring in een ton. Conclusie: een te dure rit met weinig comfort. Voor de terugreis, waar geen tijdsdruk op zat, had ik gelukkig de gewone trein, dat was een stuk relaxter.

Jarenlang heb ik niet geweten hoe ik tegen Brussel aan moest kijken. Gevoed met ideeën en mooie ontmoetingen ben ik absoluut een ervaring rijker door deze uitnodiging. Ook ben ik ervan overtuigd dat ik weer een zaadje heb kunnen zaaien. Ondanks dat het basisinkomen op dit moment geen onderwerp is in een nieuw te ontwikkelen pensioensysteem zie ik daarvoor toch genoeg mogelijkheden alsook gelegenheid. En ik was zeker niet de enige want een aantal van de collega’s uit de andere lidstaten waren erg geïnteresseerd in hoe wij in Nederland tegen het basisinkomen aankijken. Op naar een Europabreed basisinkomen!