Leven in overvloed

De bomen groeien niet tot in de hemel dat weet iedereen. In de natuur groeit alles tot een natuurlijk punt van volwassenheid. Toch lijkt het erop of de economen de natuurwetten uit hun systeem geschrapt hebben. We beginnen te beseffen dat er iets niet klopt.

Er is een mooi aansprekend filmpje dat aangeeft dat ongebreidelde groei eenvoudigweg niet kan.

De eerste lessen economie op school gaan altijd over schaarste. De definitie van economie volgens Wikipedia luidt: “Economie is een wetenschap die zich bezighoudt met de productie, consumptie en distributie van schaarse goederen en diensten.” Maar de natuur leert ons iets geheel anders. De natuur geeft ons overvloed. Alleen economische bedrijvigheid kent een einde.
 

Er is genoeg voor iedereen
Er wordt wel eens gezegd dat de bevolking op aarde zijn kritische massa begint te bereiken, maar ik heb daar nog nooit concrete cijfers voor gevonden. Wel over het tegendeel. In de kringen van de permacultuur is men toch wel heel duidelijk dat het mogelijk is om alle mensen op aarde van voedsel te voorzien en ook nog eens met relatief weinig arbeidsinspanning. Als we een rekensommetje maken komen we tot de conclusie dat er nog wel mensen op aarde bij kunnen.

Om zelfvoorzienend te kunnen leven in ons huidige klimaat hebben we, volgens het permacultuursysteem, ca. 2000 m2 per persoon nodig. De berekening van de ecologische voetafdruk gaat uit van 1,8 ha bruikbare grond per persoon (cijfers van 2001). Daar zit dus nog wel wat ruimte tussen en is zeker haalbaar als wij daarnaast ook ons voedings- en consumptiepatroon aanpassen. Voor de vleesproductie is namelijk veel meer grond noodzakelijk. Als we de natuur de natuur weer laten en echt innovatief durven te zijn dan is er in dit vakgebied nog een hoop te winnen.

Welvaart en welzijn

Het probleem is dat we overvloed afmeten aan de verkeerde zaken. Voor ons betekent overvloed genoeg geld hebben om te kunnen kopen wat we willen. Maar worden we daar echt gelukkiger van? De cijfers van het ISEW laten zien dat we welvarender geworden zijn in de achterliggende decennia, maar dat ons gevoel van welzijn niet navenant is toegenomen.

ISEW Index

Dus naar mate onze welvaart stijgt neemt ons gevoel van welzijn op zeker momen niet meer toe. Ook dat wordt ons al geleerd vanuit de economie in de theorie van de behoeftebevrediging. Of je nu veel geld hebt of niet het verzadigingspunt voor het eten van een biefstuk is nagenoeg voor iedereen gelijk.

Hoewel de economie gebaseerd is op schaarste is het doel van de economie: groei. Hoe meer we groeien hoe meer we kunnen besteden. De groei van de Nederlandse economie wordt afgemeten aan het Bruto Binnenland Product (BBP). Maar wat zegt dit cijfer nu echt? Als heel veel mensen ziek zijn dan stijgt het BBP, want ze moeten behandeld worden en medicijnen gebruiken, dat is dus goed voor de economie. Maar ik kan mij niet verheugen in gevoel van geluk bij dit soort cijfers. Waar ik wel gelukkig van word is vrije tijd, voedsel uit mijn eigen moestuin, een leuk gezin en de liefde die ik van ze krijg. Maar dat doet het BBP niet stijgen!

De overvloed zien
Inmiddels kunnen we ook onze verworven technologie als overvloed bestempelen. Kijk eens naar de enorme hoeveelheid informatie die beschikbaar is op internet. Gigantisch. Wat je maar wilt weten het is te vinden. Communiceren met je familie aan de andere kant van de aarde hoort daar ook bij. Vroeger emigreerden mensen om nooit meer terug te keren. Het enig teken van leven was een schaarse brief. En nu maakt het niet meer uit waar iemand zich bevindt, met één druk op de knop ben je met elkaar verbonden. Ook dat is welvaart.

Geld is er ook in overvloed. Geld is een papiertje, een kwestie van vertrouwen, er ligt zelfs geen goud meer aan ten grondslag. Zodra er weer een bank op omvallen staat zijn er ineens miljarden beschikbaar. Daar hoeft de geldpers niet eens voor te draaien. Het is alleen sneu dat dit weer niet beschikbaar is voor mensen die het echt goed kunnen gebruiken.

Circulaire economie

De huidige crisis heeft het gevoel van overvloed negatief beïnvloed, maar er is een groot verschil met de crisis van de jaren ’30 van de vorige eeuw, we zijn nu rijkelijk voorzien van spullen. Laten we eerst alles wat we hebben eens nuttiger (her)gebruiken, dat scheelt in consumptie en vermindert de aanslag op de aarde. De economie van de schaarste moet omgevormd worden naar de circulaire economie, de economie van overvloed.

We moeten af van hetgeen we geleerd hebben dat alles om ons heen schaars is. We moeten buiten onze bestaande paden durven treden en inzien dat we in overvloed leven. Niet blijven herhalen wat iedereen al roept, maar gewoon ons eigen gezonde verstand gebruiken. Als we doorgaan op dezelfde voet van consumptie als we in de achterliggende decennia hebben gedaan dan zullen we op termijn nog niet genoeg hebben aan twee aardbollen. Maar als we goed kijken dan kunnen we de enorme rijkdom die we al om ons heen hebben daadwerkelijk zien!